Abstract expressionisme: oorsprongsgeschiedenis, kenmerken, voorbeelden, beroemdste kunstenaars en basisfeiten

De beweging Abstract Expressionisme, ontwikkeld rond de jaren veertig in New York, is een kunststroming die vooral bekend staat omdat er geen thema aan het werk is verbonden. In zijn meest ware vorm concentreert abstract-expressionistische kunst zich eenvoudigweg op de processen die betrokken zijn bij het maken van de objecten in plaats van op het object zelf. Het bevat dus items zonder echt doel.

De abstract expressionisten die na het einde van de Tweede Wereldoorlog opkwamen, hebben er enorm toe bijgedragen dat New York op de kaart werd gezet als een van de grote hoofdsteden van de kunstwereld. Wat zijn enkele van de belangrijkste kenmerken van het abstract expressionisme? En welke kunstenaars hebben het meest bijgedragen aan de ontwikkeling van deze artistieke stijl?

Geschiedenis van de oorsprong van het abstract expressionisme

Tweede Wereldoorlog liet veel beroemde Europese hoofdsteden in totale ruïnes achter, waaronder Parijs, dat ongetwijfeld al enkele jaren vóór de oorlog de hoofdstad van cultuur en kunst was geweest. De beweging van kunstenaars, schrijvers en beeldhouwers over de Atlantische Oceaan naar Noord-Amerika heeft ertoe bijgedragen dat plaatsen als New York het nieuwe centrum van cultuur en kunst zijn geworden. Beroemde kunstenaars als Kay Sage, Max Ernst, Jimmy Ernst, Leo Castelli, Marcel Duchamp, Piet Mondriaan en Yves Tanguy vluchtten Europa naar New York. Het was door deze kunstenaars, inclusief de invloed die ze hadden op andere kunstenaars in New York, dat de abstract-expressionistische beweging werd geboren.

Wat zijn de kenmerken van het abstract expressionisme?

Veel kunsthistorici beweren dat het belangrijkste kenmerk van het abstract expressionisme is dat het een intense emotionele component combineert met de antifiguratieve uitstraling van bijvoorbeeld het futurisme en het synthetische kubisme. Deze kunststijl druist in tegen de gevestigde conventionele kunststijl; en om deze reden zien sommige critici het als een rebelse artistieke stijl die de voorkeur geniet van een anarchistische kunstenaar.

De eigenzinnige en soms nihilistische elementen ervan zijn favoriet bij kunstenaars die op zoek zijn naar onconventionele stijlen. Aan de andere kant beschrijven sommige historici het als kunstwerken die niet kunnen worden gecategoriseerd als abstracte kunst of expressionistische kunst.

Volgens de in Californië gevestigde abstract-expressionist Jay Muser probeert een abstract expressionist de geest van een object vast te leggen, en niet de fysieke kenmerken ervan. Kunstenaars van de abstract-expressionistische beweging zochten naar een niet-objectieve stijl met een hoog niveau van spontaniteit. Tijdens het schilderen proberen ze een gevoel van spontaniteit te behouden. Dit wil niet zeggen dat de abstract-expressionisten geen enkel denkproces hebben gepland of doorlopen. Het zou onmogelijk zijn om enkele van de grote kunstwerken in deze beweging te voltooien zonder enige vorm van planning.

Abstract expressionisten worden geholpen door hun vermogen om onderwerpen vrijelijk spontaan uit het onbewuste te laten ontstaan. Dit heeft sommigen ertoe gebracht te stellen dat de abstracte kunststijl in zijn meest ware vorm eenvoudigweg expressionisme is, vermengd met spirituele en onbewuste elementen.

Evolutie en groei van het abstract expressionisme in Amerika

Het abstract expressionisme werd in de jaren vijftig enorm populair, zelfs tot op het punt dat het botste met het Amerikaanse sociaal realisme. Dit laatste, dat werd beïnvloed door een aantal Mexicaanse muralisten (zoals David Alfaro Siqueros en Diego Rivera) en de Grote Depressie van de jaren dertig, kon vanwege het politieke klimaat tijdens en na de Tweede Wereldoorlog niet plaatsvinden. Het klimaat was toen enigszins giftig voor de meeste vormen van sociaal protest, waardoor sociaal-realistische kunstwerken in verval raakten en minder aandacht kregen dan in de jaren dertig.

Terwijl het sociaal realisme enigszins afnam, ontstond in dezelfde periode, beginnend in het begin van de jaren veertig, vooral in New York, het abstract expressionisme. Het abstract expressionisme overleefde ook het McCarthy-tijdperk, een tijd waarin Amerikanen van links, rechts en vanuit het centrum werden beschuldigd van subversie en verraad. De abstract expressionisten floreerden vanwege hun eigenzinnige en onderwerploos de schilderijen werden als apolitiek ervaren. Dit maakte volledig abstracte onderwerpen een veilige keuze voor tal van kunstgalerijen, waaronder de Manhattan, New York, The Art of This Century Gallery (1942-1947).

En zelfs als de onderwerpen politiek waren, kon de kunstenaar ze gemakkelijk verbergen onder lagen en lagen van wat velen zouden waarnemen onzin, waarbij slechts enkele kunstspecialisten de inhoud konden ontcijferen.

invloeden

Abstract expressionisten hebben de neiging spontaniteit te benadrukken bij het creëren van emotioneel geladen en niet-objectieve kunstwerken die vaak uit het onderbewustzijn voortkomen.

Het Amerikaans abstract expressionisme ontstond rond het begin van de jaren veertig in New York. Hij mengde het modernisme met artistieke stijlen uit het surrealisme, het fauvisme, het kubisme, maar ook met kunstenaars als Picasso, Matisse en Miró.

Modernisten als Hans Hoffman, Arshile Gorky en John D. Graham hebben ook een grote invloed gehad op het Amerikaanse abstracte expressionisme. Kunstenaars als Pollock en Kooning lieten zich enigszins inspireren door Hoffmann en John D. Graham.

De werken van de beroemde Nederlandse kunstenaar Piet Mondriaan en de Franse kunstenaar Fernand Léger speelden een beslissende rol in de ontwikkeling van het abstract expressionisme.

Wist je dat: de Oostenrijks-Mexicaanse schilder en beeldhouwer Wolfgang Paalen, een voormalig vooraanstaand lid van de surrealistische beweging, een enorme invloed had op abstracte schilders en abstract expressionisten als Jackson Pollock, Mark Rothko, Barnett Newman en Martha Graham?

Beroemde kunstenaars die hebben bijgedragen aan het succes van het abstract expressionisme

De abstract-expressionistische beweging omvatte veel modernistische en onconventionele schilders, collagemakers, beeldhouwers, filmmakers, dichters en fotografen.

• Beeldhouwers als Dorothy Denner, Herbert Ferber, Isamu Noguchi en David Smith droegen bijvoorbeeld bij aan de ontwikkeling van het abstract expressionisme in de beeldhouwkunst.
• Dichters - Frank O'Hara
• Fotografen - Aaron Siskind en Fred McDara
• Regie: Robert Frank
• Dankzij het succes van hun schilderijen worden kunstenaars als Pollock, Anne Ryan, Mark Rothko, Barnett Newman, Martha Graham, Mark Tobey, Hans Hoffman, Arshile Gorky, Jay Muser en Willem de Kooning beschouwd als leidende figuren in de beweging. Op dezelfde manier hebben kunstenaars als John Chamberlain, Mark Di Suvero en James Rosati enorm bijgedragen aan de ontwikkeling van deze kunststijl.

Artistieke stijlen beïnvloed door de beweging van het abstract expressionisme

De werken van de pioniers van de abstract-expressionistische beweging – zoals Hans Hoffman, Clyfford Steele, de Kooning, Jackson Pollock en Rothko – lieten andere moderne kunststijlen ontstaan. Voorbeelden van deze stijlen zijn de antiformalistische beweging uit de jaren zestig en zeventig en de feministische kunstbeweging.

Er wordt gezegd dat de abstracte expressionisten een gunstig klimaat hebben gecreëerd waarin vrouwelijke kunstenaars die betrokken waren bij de creatie van moderne kunst meer erkenning kregen.

Wist je dat: Heeft de beweging van het abstract expressionisme de ontwikkeling van de stromingen Tachysme, Lyrische Abstractie, Fluxus, Pop Art, Minimalisme en Neo-Expressionisme in de jaren zestig en zeventig beïnvloed?

Steun van galerieën en kunstcritici

Veel schilderijen en werken van modernisten en abstract expressionisten worden tentoongesteld door een aantal galerijen zoals Charles Egan Gallery, Sidney Janis Gallery, Betty Parsons Gallery, Kutz Gallery en Art of This Century. vele andere galerijen.

De grootste critici van de abstract-expressionistische beweging waren Robert Matthew, beschermheer Clement Greenberg, Harold Rosenberg en de schilder Barnett Newman.

Clement Greenberg geeft de voorkeur aan Jackson Pollock en colorfield-artiesten zoals Clyfford Steele, Mark Rothko, Barnett Newman en Hans Hoffman. Harold Rosenberg daarentegen gaf de voorkeur aan actiekunstenaars als Willem de Kooning en Franz Kline, evenals aan de baanbrekende schilderijen van Arshile Gorky,

Kunsthistorici en critici als Meyer Shapiro en Leo Steinberg steunden ook het abstract expressionisme. Andere latere critici van de stijl zijn onder meer Michael Fried en Robert Hughes.

Beroemde modernistische kunsttechnieken in het abstract expressionisme

De artistieke technieken die door de abstract-expressionist worden gebruikt, kunnen grenzeloos zijn, gezien het feit dat het doel van de beweging het creëren van niet-objectieve kunst is. Daarom hebben kunstenaars de vrijheid om zoveel innovatieve artistieke technieken te ontwikkelen als ze willen. Hier zijn drie veelgebruikte artistieke technieken die vaak worden gebruikt door abstract-expressionisten:

Actie schilderij

De Action Painting-techniek, die vaak door elkaar wordt gebruikt met het abstract expressionisme, werd in 1952 gecreëerd door Harold Rosenberg, die het canvas beschouwde als 'een arena waarin actie wordt ondernomen'.

Bij actionpainting is het object zelf niet belangrijk, maar het proces, het werk en de strijd die er toe doen. Middelen waren belangrijk; de beweging van het penseel van de kunstenaar; hoe de verf op het doek druppelt of; hoe de verf op het doek wordt gegooid/verspreid/uitgesmeerd. Action Painting tart elke volledige verklaring omdat het uit het onbewuste komt voordat het zich manifesteert. Voorbeelden van kunstenaars die deze techniek hebben gebruikt zijn:

• Jackson Pollock - de energieke actieschilder maakt emotioneel geladen schilderijen.
• De Kooning - sommige van zijn schilderijen zijn op de een of andere manier gewelddadig - vooral in de zijne Vrouwen serie – bijvoorbeeld Vrouw V
• Franz Klein – een actionpainter die de nadruk legt op spontaniteit en diepgang in zijn stijl – besteedt aandacht aan het proces, inclusief de beweging van de streken op het doek

Kleur veld

De sleutel tot de Color Field-techniek is om trouw te blijven aan het beeldvlak. Kunstenaars die deze techniek gebruiken, proberen onnodige retoriek te vermijden. Dit is te zien in de schilderijen van Barnett Newman Vir heroicus sublimis.

Color Field richt zich ook vaak op het psychologische gebruik van kleur. Het maakt gebruik van uitgesproken kleuren en vermijdt het gebruik van herkenbare afbeeldingen. De stijl is een doel op zich, aangezien de artiesten hier het hoofd koel houden. Het eindresultaat is een sensueel en diep schilderij dat verschilt van de hoge emotionele energie en gebaren die bij actionpainting worden gebruikt. Beroemde kunstenaars die het kleurenveld van het abstract expressionisme gebruiken, zijn onder meer Mark Rothko, Clifford Steele, Barnett Newman, Clement Greenberg en Adolf Gottlieb.

Robert Matwell en Hans Hoffmann zijn vooral bekend vanwege het combineren van de technieken van kleurveld- en actieschilderen.

Interessante feiten over abstract expressionisme

• Sommige kunstfilosofen beweren dat er enige gelijkenis bestaat tussen het abstract expressionisme en de stijlen die begin jaren twintig werden gebruikt^tt Russische artiesten zoals Wassily Kandinsky.
• Robert Coates, een beroemde kunstcriticus uit de jaren veertig, was een van de eersten die in Amerika de term ‘abstract expressionisme’ gebruikte. Ongeveer twintig jaar daarvoor echter het tijdschrift voor kunst en literatuur van Herwart Walden Der Stern gebruikte de term "Duits expressionisme".
• Veel kunsthistorici beschouwen het abstract expressionisme als een voorloper van het surrealisme, een kunststijl die sterk leunde op de creatie van (meestal onlogische) plots die door het onderbewustzijn werden geactiveerd.
• Terwijl kunstenaars in de Verenigde Staten hun bijdrage aan de beweging bleven leveren, waren kunstenaars in Europa niet zo enthousiast als hun Amerikaanse tegenhangers. Europeanen bleven zich bezighouden met het surrealisme, het dadaïsme, het kubisme en het tachisme.
• Hoewel het centrum van de beweging van het abstract expressionisme grotendeels zijn oorsprong vond in New York, brachten andere steden in het land beroemde abstracte kunstenaars voort. De San Francisco Bay Area in Californië is de naam die het vaakst in je opkomt.
• Voorbeelden van beroemde galerijen waar abstracte expressionisten waren gehuisvest en gepromoot zijn Art of This Century, Peggy Guggenheim Gallery, Julien Levy Gallery en Pierre Matisse Gallery.
• De kunststijl van het tachisme wordt algemeen beschouwd als de stijl die het dichtst bij het abstract expressionisme in Europa staat.
• Tijdens de Koude Oorlog was de Central Intelligence Agency betrokken bij de promotie van het abstract expressionisme. De Amerikaanse regering zag er een stijl in die belichaamde waar de VS voor stonden – dat wil zeggen: vrijheid, democratie, vrij denken en vrije markten. Dit is de reden waarom de CIA dit soort schilderkunst aanmoedigde om de repressieve stijlen van de Sovjet-Unie, zoals het socialistisch realisme, te ondermijnen. Ook kwam er tussen 1950 en 1967 een aanzienlijk bedrag aan financiering en steun van het Congres voor Culturele Vrijheid.