Aten - oude Egyptische god, fanatiek aanbeden door farao Achnaton.

Het is vaak zo dat wanneer de naam van de oude Egyptische farao Achnaton wordt genoemd, het woord dat snel in je opkomt de oude Egyptische god Aten is. Achnaton was zo geobsedeerd door de Aten dat hij en leden van zijn koninklijke familie zelfs hun naam veranderden ter ere van deze godheid. En dit is nog maar het topje van de ijsberg.

Zoals we hieronder zullen zien, is de regering van Achnaton en zijn vrouw, koningin Nefertiti, berucht vanwege zijn radicale religieuze revolutie, waarin de aanbidding van de god Aten fanatieke en ongebruikelijke steun kreeg. Je zou kunnen zeggen dat de farao en zijn voornaamste vrouw zichzelf in de problemen brachten door de oude goden en traditionele religieuze overtuigingen die enkele eeuwen oud waren, te onderdrukken. Historici en geleerden veronderstellen graag dat als de regering van Achnaton langer had geduurd, politieke onrust het land Egypte op zijn kop had kunnen zetten.

Het zou onze lezers ook interesseren om te weten dat de Aten geen uitvinding van Achnaton was; integendeel, de aanbidding van Aten werd tot uitdrukking gebracht vóór de regering van Achnaton.

Dus wie was de oude Egyptische god Aten? En waarom en hoe ontwikkelde farao Achnaton zo’n ongezonde obsessie met het aanbidden van de Aten?

Wie is Aten?

De oude Egyptenaren geloofden dat de Aten de schijf van de zon was. Hij werd ook gezien als een aspect van de zonnegod Ra. Aten had geen antropomorf beeld of vorm. Hij werd eenvoudigweg afgebeeld met alleen een zonneschijf waaruit vele lichtstralen schieten.

Betekenis van Aten

Op basis van archeologische vondsten kunnen wetenschappers met vertrouwen zeggen dat het woord Aten vertaalt als "schijf". Het woord komt uit het tijdperk van het Oude Rijk en verschijnt op een kunstwerk.

De oude Egyptenaren geloofden dat de zon de 'schijf van de dag' was. En in deze schijf leefde de machtige Egyptische zonnegod Ra. Elke dag sleepte Ra zijn zonneschip over de hele wereld om zonlicht naar het Egyptische volk te brengen. In de schemering daalde Ra in zijn zonneschip af naar de onderwereld om de volgende dag terug te keren naar de hemel.

Athene is het woord dat de Egyptenaren gebruikten om iets te beschrijven dat de vorm had van een schijf. De Egyptenaren noemden de maan ‘zilver aten’. Er zijn echter auteurs die beweren dat bol of globe een veel nauwkeurigere vertaling is van het Egyptische woord "Athene".

Aten - de godheid van de zonneschijf

Zoals vermeld in de inleiding, werd de zonneschijfgod Aten al lang vóór de regering van farao Achnaton aanbeden. Er zijn een aantal verhalen uit het Middenrijk-tijdperk waarin de god Aten voorkomt. In één zo'n verhaal ontvangt de god Aten een overleden Egyptische koning en verenigt zich vervolgens met de koning. In dit verhaal - Het verhaal van Sinuhe – de overleden koning wordt afgebeeld als een god die vervolgens samensmelt met de schepper Aten.

In het verhaal vlucht Sinuhe uit Egypte als hij hoort van de dood van farao Amenemhat I. Het is niet duidelijk waarom Sinuhe Egypte verlaat. Hoe dan ook, hij vestigde zich in het buitenland waar hij trouwde met de dochter van een invloedrijk opperhoofd. Vervolgens creëert hij een goed leven voor zichzelf en zijn gezin, maar voelt hij voortdurend een brandend verlangen om herenigd te worden met zijn thuisland Egypte. Op zijn oude dag smeekte hij de toenmalige Egyptische farao om hem terug te nemen. De farao gaat akkoord en Sinuhe keert terug naar Egypte om herenigd te worden met zijn wortels, d.w.z. met hun makers.

De aanbidding van Aten tijdens het bewind van Amenhotep III

De aanbidding van Aten begon groot belang te krijgen vanaf de regering van Amenhotep III, de vader van Achnaton. De hogepriesters tijdens het bewind van Amenhotep III beeldden de Aten op vrijwel dezelfde manier af als de zonnegod Ra. Aten werd afgebeeld als een godheid met het hoofd van een valk.

Tegenwoordig bekend als Amenhotep de Grote, was farao Amenhotep III 9^ти een koning van de Achttiende Dynastie. Tijdens zijn regering, die duurde van ongeveer 1391 tot 1353, regeerde Amenhotep III over een zeer welvarend Egypte dat de regio militair, economisch en politiek domineerde.

Stormachtige opkomst van Aton tijdens het bewind van Amenhotep IV

De Aten-aanbidding bereikte zijn hoogtepunt rond het tiende jaar van de regering van Amenhotep IV. De jonge farao, die overigens geen farao zou zijn geworden zonder de vroegtijdige dood van zijn oudere broer prins Thoetmosis, erfde een zeer welvarend en machtig Egypte.

Achnaton, zijn belangrijkste vrouw Nefertiti en al zijn kinderen veranderden hun naam ter ere van de god Aten. Dit was een van zijn eerste daden in zijn pogingen om de religieuze structuur en het systeem van zijn koninkrijk te veranderen. Zo vertaalt de naam van Achnaton zich bijvoorbeeld als 'Effectieve geest van Aten'. De naam van zijn oudste dochter, Meritaten, vertaalt zich als "Zij die de geliefde van Aten is".

In dit nieuwe religieuze geloof dat Achnaton creëerde, beweerde hij niet expliciet een incarnatie van Aten te zijn; hij portretteerde zichzelf eerder als de zoon van Aten, om zo te zeggen.

Is het bevorderen van atheïsme een politieke zet?

Naarmate de eerbied van farao Achnaton voor de Aten groeide, begon de cultus van hem de cultussen van andere goden in het oude Egypte te verdringen. Achnaton nam ook stoutmoedige maatregelen om de aanbidding van andere Egyptische goden, vooral Amon, de beschermgod van Thebe, aan banden te leggen.

Sommige geleerden beweren dat deze radicale verandering door Achnaton niets meer was dan een politieke zet om de macht en invloed van de Thebaanse priesters te verminderen. Door Amon, de staat van de Egyptenaren, te vervangen door Aten, probeerde Achnaton waarschijnlijk de politieke en religieuze elite te beroven van de enorme macht die zij in Egypte hadden.

De koning verlegde middelen van de cultus van Amon in Thebe naar de cultus van Aten in Amarna. In een nog drastischer manoeuvre zou hij een aantal tempels voor Amon in Thebe en elders in het koninkrijk hebben gesloten. Hij degradeerde ook of liet hogepriesters van de Thebaanse goden zoals Khonsu, Mut en Amon verbannen of vermoorden.

Lees verder: Lijst van oude Egyptische goden en godinnen

Kenmerken van Aton

Farao Achnaton kwam ook met een reeks principes om het ietwat nieuwere soort religie dat hij probeerde te creëren te ondersteunen. Eén van deze principes was dat overdag werken de beste manier was om Aten te eren, aangezien de god overdag werkte. Men geloofde dat Aten verantwoordelijk was voor het ontstaan ​​van de Nijl. Achnaton geloofde ook dat alle mensen op aarde creaties van Aten waren. De godheid wordt geprezen om zijn diepe liefde en zorg voor de mensheid. Hij waakt voortdurend over zijn creaties en schijnt helder in de lucht om de paden van zijn creaties te begeleiden. Aanbidders van Aten geloofden dat Aten dit allemaal deed, geleid door het principe/godin Maat.

Achnaton plaatst zichzelf en zijn koninklijke familie vervolgens als de enige kanalen van de Aten, waarbij hij stelt dat het licht van de Aten alleen kan worden ontvangen door de koning en de koningin. Door trouw te zijn aan het koninklijk paar vergroot men de kansen om dit licht te ontvangen.

Als levengevende kracht doordringt Aten alles in de kosmos. Met andere woorden: hij was alomtegenwoordig en almachtig. Als gevolg hiervan zagen zijn aanbidders geen noodzaak voor fysieke beelden van hem. De fysieke weergave van Aten kwam niet overeen met hoe krachtig hij was. In deze richting begon Achnaton geleidelijk afbeeldingen van de god in menselijke vorm te verbieden. Het kwam op het punt dat zelfs de afbeelding van Aten met de zonneschijf door de koning werd veroordeeld.

Tempels van Aten in Amarna

Aanbidders van Aten hielden opzettelijk de daken van deze tempels open zodat de stralen van Aten (de zon) erop konden schijnen. En het allerbelangrijkste: de aanbidders van Aten gebruikten geen beelden bij het aanbidden van de god. Dit staat in schril contrast met het heersende religieuze systeem van die tijd. Er wordt aangenomen dat farao Achnaton afgoderij als onverenigbaar met de aard en macht van Aten beschouwde. In plaats van deze beelden richtte Achnaton beelden op van hemzelf en zijn familieleden die de levengevende stralen van Aten ontvingen. Op deze manier presenteert de koning zichzelf als een kanaal waardoor de levengevende kracht van de Aten naar het volk van Egypte stroomt. met andere woorden, hij beschouwde zichzelf waarschijnlijk als een profeet van Aten.

Aten-aanbidders zongen ook hymnen en speelden op de achtergrond harp. Vergeleken met het voorgaande religieuze systeem en tradities was de aanbidding van Aten relatief minder ritueel. Achnaton introduceerde een soort religie die het belang van tempelpriesters bij religieuze ceremonies bagatelliseerde.

Er is weinig bewijs om te bepalen of Achnatons Atenisme de koning vertegenwoordigde als een belichaming van Aten of Aten tot een opperste heerser maakte die boven de koning stond.

Verandering van de religieuze hoofdstad van Thebe naar Achetaton

Achnaton was zo toegewijd aan het monotheïsme en de aanbidding van de god Aten dat hij veel geld en tijd investeerde in de bouw van een gloednieuwe hoofdstad en verschillende tempels ter ere van Aten. De nieuwe hoofdstad, Achetaton, lag ongeveer 200 kilometer ten noorden van Thebe. Akhetaten, bekend als de "Horizon van Aten", was een plaats waar Achnaton en zijn familie konden ontsnappen aan het gespannen politieke klimaat dat zich in Thebe ontwikkelde.

Er wordt geschat dat farao Achnaton tijdens de oprichting van Achetaton tot 25 mensen naar de nieuwe stad verplaatste. Vervolgens bouwde hij talloze tempels in zijn nieuwe hoofdstad ter ere van de god Aten.

Het is veilig om te zeggen dat Achnatons religieuze en politieke hervormingen zeer impopulair waren, niet alleen bij de Thebaanse priesters maar ook bij het Egyptische volk. Maar wie kon de koning weerstaan?

Herstel van de aanbidding en cultus van Amon en andere Egyptische goden

Vanwege zijn ketterse daden bestempelden de opvolgers van Achnaton hem als een verrader van de oude goden. En net zoals hij probeerde de aanbidding van de traditionele oude Egyptische goden uit te roeien, zo werkten zijn opvolgers heel hard om zijn naam uit de annalen van de geschiedenis te verwijderen door zijn namen en afbeeldingen uit monumenten te snijden.

Zijn directe opvolger Smenkhkare (waarschijnlijk in de persoon van koningin Nefertiti) heeft bijvoorbeeld heel hard gewerkt om de culten van andere Egyptische goden, waaronder Amon, Ptah, Khonsu en Mut, nieuw leven in te blazen. Onder het bewind van de farao's Ai en Horemheb werd de polytheïstische cultuur van Egypte volledig hersteld.

In het geval van Toetanchaton, die later zijn naam veranderde in Toetanchamon, vertaalt zijn naam zich als "Levend beeld van Aten". Toetanchamon was de zoon van Achnaton bij een minderjarige vrouw.

Heeft Aton een scheppingsmythe en een oorsprongsverhaal?

Zoals bij veel Egyptische grote goden is het oorsprongsverhaal zeer karakteristiek. In het geval van Aten lijkt er echter geen oorsprongsverhaal te zijn of hoe Aten de wereld heeft geschapen.

Achnatons "Grote Hymne aan de Aten".

Farao Achnaton beschreef Aten als de godheid die de kosmos schiep en leven gaf aan alle levende wezens. In de Grote Hymne aan Aten stelt de farao verder dat Aten de levenskracht is die de wereld in stand houdt. Op De grote hymne aan Aten is een hymne/gedicht geschreven door Achnaton zelf of door zijn hovelingen.

Hadden de religieuze postulaten in het Atenisme invloed op Mozes?

De religieuze overeenkomsten tussen de monotheïstische opvattingen van Achnaton en de bijbelse profeet Mozes hebben sommige geleerden ertoe gebracht te suggereren dat Mozes een Egyptenaar was, misschien Achnaton zelf. De Oostenrijkse neuroloog Sigmund was waarschijnlijk de eerste wetenschapper die een verband legde tussen Mozes en Achnaton. In zijn boek uit 1939 Mozes en AchnatonSigmund Freud, die ook de vader van de psychoanalyse is, suggereerde dat Mozes griffier was aan het hof van farao Achnaton. Sigmund beweert ook dat Mozes na de dood van Achnaton een stam Israëlieten ten oosten van de Nijldelta bijeenbracht en hen uit Egypte leidde. Volgens Freud bleef Mozes vervolgens het monotheïstische religieuze geloof dat hij van Achnaton had geleerd, doorgeven aan de Israëlieten.

Atenisme - samenvatting

Het Atenisme – het oude Egyptische religieuze systeem met Aten als de oppergod – werd gecreëerd door farao Achnaton uit de 18e dynastie. Vóór de regering van Achnaton werd Aten aanbeden, misschien als een kleine Egyptische godheid. Het was tijdens het bewind van Achnaton dat de aanbidding van Aten voorrang kreeg boven andere Egyptische goden, waardoor Aten een soort monotheïstische godheid werd in een religieus systeem dat nog steeds andere goden kende.

Nefertiti en haar man staan ​​bekend om de religieuze revolutie waarin ze slechts één god aanbaden: Aten, oftewel de zonneschijf. Samen met haar man regeerde ze in misschien wel de rijkste periode in de geschiedenis van het oude Egypte.

Achnaton moedigde de vernietiging aan van tempels van onder meer Amon en andere Egyptische goden. Afbeeldingen van deze goden zijn ook verboden omdat de koning afgoderij in het land probeert uit te roeien.

En door zichzelf en zijn vrouw Nefertiti tot de enige boodschappers van de Aten te maken, verdrong hij op een bijzondere manier de Thebaanse priesters en andere religieuze leiders. Omdat het ketterij was om de farao te trotseren, reageerden de oude religieuze leiders door Amons teksten en artefacten te verbergen.

Meer feiten

• De religieuze hervormingen die Achnaton doorvoerde, kunnen worden vergeleken met de protestantse hervormingen die door koning Hendrik VIII van Engeland werden geïntroduceerd. Misschien is het enige verschil dat de hervormingen van Hendrik VIII tot in de toekomst voortleefden, terwijl Achnaton samen met hem stierf.
• De Egyptische heersers probeerden de aanbidding van de Aten niet te verbieden, omdat ze geloofden dat het behoud van de cultus van de Aten in overeenstemming was met hun polytheïstische religieuze tradities.
• Toen de Egyptenaren de vrijheid kregen om zoveel goden te aanbidden als ze wilden, verdween de cultus en aanbidding van Aten eenvoudigweg vanzelf.
• Tempels van andere goden - waaronder Amon - die tijdens het bewind van Achnaton werden verwoest of ontheiligd, werden door Toetanchamon en zijn opvolgers in hun oude glorie hersteld. Achnatons heerschappij en groot religieus geloof werden uit de geschiedenisboeken gewist.

Conclusie

Het is onduidelijk of Achnatons religieuze revolutie werd gedreven door hebzucht (dwz naar macht), noodzaak of een spirituele ontmoeting met het goddelijke. Meestal valt het oordeel in het voordeel van het eerste. Het is zeer waarschijnlijk dat de reden dat Achnaton de Aten tot de enige god maakte, zijn verlangen naar meer macht was. Door de enige schakel met Aten te worden, hoopte Achnaton deze macht te behouden. De Italiaanse politieke denker Niccolò Machiavelli zou een dergelijke stap van Achnaton zeker hebben goedgekeurd.

Helaas voor Achnaton waren zijn hervormingen te drastisch en te snel voor zijn volk, een samenleving die het ketters vond om slechts één god te hebben, de Aten. Het is veilig om te zeggen dat de farao te dicht bij de zon kwam, waardoor zijn vleugels smolten door de zonnestralen. Dus zijn droom stierf met hem.